BEBEKLERDE EK YİYECEKLERE BAŞLAMA

İlk yaşlarda bebek beslenmesindeki ana ilkeler

Büyüme hızı yeterli ise 6. aya kadar anne sütüne devam edilir, ek gıdalara başlanmaz. Büyüme hızı yetersizse veya anne çaIışmaya başlayacak ise hekiminizin önerisi doğrultusunda ek gıdalara başlanabilir.

Yaşamın ilk iki yılı büyüme ve gelişmenin en hızlı ve önemli olduğu dönemdir. Bu dönemde uygun, doğru ve dengeli beslenme gelecek nesillerin daha sağlıklı olması için ana koşuldur.

Bebek beslenmesi sinir sistemi, sindirim sistemi ve böbrek olgunlaşmasına bağlı olarak evrelere ayrılır. İlk 3 - 4 ayda en uygun beslenme şekli emerek beslenmedir. Kaşıkla verilen besinleri bebek rahat yutamayabilir. Ayrıca mide asitleri de azdır.

Nişasta ve yağ sindirmeye yarayan enzimler gelişmemiştir. Bu nedenle en ideal gıda protein, yağ ve karbonhidrat oranı en mükemmel olan anne sütüdür. 4-6 ay arası bebeklerde ek gıdaya geçiş konusunda bebeğin büyüme hızı, anne sütünün yeterliliği ve annenin çalışmaya başlayıp başlamamasına göre karar verilir.

Öncelikle sıvı gıdalarla başlanır ve iki yaşında kendi kendine katı gıdaları da alabilecek hale gelmesi için giderek daha katı kıvamlı karışımlar yedirilir. Tüm ek gıdalar mutlaka kaşık ile verilmelidir.

Bebeğiniz;

• 4-6 ayda önce sıvı ve zamanla püre kıvamında mamalar
• 6-8 ayda yumuşak pütürler içeren püre kıvamlı çorbalar
• 8-10 ayda orta sertlikte pütürler içeren yiyecekler (çatalla ezebilirsiniz)
• 10-12 ayda içinde çiğneyebileceği sertlikte pütürler içeren yiyecekler
• 1-2 yaş arası erişkin beslenmeye benzer şekilde katı gıdalar alabilir.

Beslenme ve Gelişim Evreleri

0-6 ay	Anne sütü	Dil hareketleri ile emerek beslenebilir.	Baş kontrolü, destekli oturabilir.
6-7 ay	Sıvı gıdalar, pütürsüz püre kıvamı	Dili ile besinleri kaşıktan alıp arkaya götürebilir.	Oyuncakları tutmaya başlar, eşyalara uzanır.
7-8 ay	Pütürlü püre kıvamı	Çiğneyebilir, bardaktan içebilir.	Desteksiz oturur, eşyaları elden ele geçirir.
8-12 ay	Ezilmiş besinler	Lokmayı ağız içinde çevirebilir.	Eşyaları, besinleri ağzına götürmeye başlar, el ve parmak kontrolü tamdır.
12-18 ay	Normal sofra besinleri	Normal erişkinin beslenme hareketlerini yapabilir	Yürümeye başlar, kendi kendine beslenmeye başlar.

6. aydan itibaren çiğneme ve yutma kolaylaştığından, anne sütü yeterli olsa bile ek gıdalara başlanmalıdır. Bu dönemde verilecek ek gıdalar anne sütünün tamamlayıcısıdır. Ek besinlere başlandıktan sonra anne sütü kesilmemelidir. Çünkü anne sütündeki bazı maddeler sindirime yardımcı olmaktadır.

Ek besinlere geçerken birkaç küçük kural bebeğin ve siz anne-babaların işini kolaylaştıracaktır:

• Bebeğinizi ek besinlere teker teker alıştırın.
• Yeni besinleri 1-2 tatlı kaşığı kadar az miktarda verin. Herhangi bir tepki görmezseniz miktarı artırın.
• Yeni besinleri bebeğiniz açken verin. Tok bebek yeni gıdaları reddedebilir.
• Bebeğiniz bir besine 3-4 gün alıştıktan sonra yenisini deneyebilirsiniz. Birkaç çeşit birden başlanırsa ortaya çıkan yan etkilerin hangi gıdaya bağlı olduğunu ayırt edemezsiniz.
• Bir besinden sonra allerji belirtisi gösterirse o besini kesin, 15-20 gün sonra tekrar deneyebilirsiniz. Aynı etkiyi gösterirse bebeğinizin o besine allerjisi olduğu söylenebilir.
• Ek besin verirken yemek koyduğunuz kaplar, kaşık ve bardakları sabunlu su ile yıkayın, iyice durulayın. Sıcak sudan geçirebilirsiniz.
• Sebze, meyve, pirinç, mercimek iyice yıkandıktan sonra kullanılmalıdır.
• Bebek ve çocuklar için besinleri taze hazırlamalısınız. Meyveleri sıktıktan ya da rendelendikten sonra hemen yedirmelisiniz. Pişmiş yiyecekleri de (et, çorbalar vb) buzdolabında en fazla bir gün bekletebilirsiniz. Yiyeceklerin saklama süreleri uzadıkça hem besin değeri azalır hem de mikroorganizmaların üremesi artar.
• Yiyecek hazırlamada blender/rondo gibi öğütücüler kullanmamalısınız. Bebeğinizin çiğneme fonksiyonu 6-8 ay arasında, damaklarına değecek pütürlerle kısa sürede gelişir. Eğer bu sırada hep sıvı veya püre şeklindeki yiyeceklerle beslenirse bebeğiniz lokmaları kolaylıkla yutarken çiğneme fonksiyonu gelişmeyecektir. Bu durum bebeklerde yetersiz beslenmeye neden olabileceği gibi fazla beslenmeye de neden olabilir. Bu dönemde kazanılamayan çiğneme fonksiyonu bir yaşından sonra ancak sabırla 6-12 ayda kazanabilmektedir.

Hnagi Besinlerden Sakınmalıyız?

İnek sütü: Bebeğin barsağı inek sütü proteinini sindirmeye hazır olmadığından ilk bir yaşta allerji ve kansızlığa sebep olabilir.

Yumurta akı, çilek, domates: Allerjik olabilir.

Bal: Botulizm toksini içerebileceğinden bir yaştan önce Önerilmez. Ayrıca, bebeğin emziği veya biberonu da bala kesinlikle batırılmamalıdır.

Turunçgiller: Allerjiye, kabızlığa, pişiklere ve gaz sancılarına neden olabileceğinden ilk 9-12 ay verilmez.

Konserve ve kızartılmış, aşırı tuzlu gıdalar, kolalı ve asitli içecekler: Tuz yükü nedeni ile bebeğe zarar verir.

Ek Besinlere Nelerle Başlayalım?

Başlangıç için uygun gıdalar, tat açısından bebeğe çekici gelebilecek ve yutması kolay akışkan püre kıvamında yiyeceklerdir. Meyve ve sebze püreleri ile pirinçli ek besin karışımları uygun seçeneklerdir. Tat duyusu yeni geliştiğinden şeker ve tuz gibi gıdalarla tanıştırmadan doğal tatlan öğretmemiz gerekir. Alıştırmaya en lezzetli besin karışımları ile başlanırsa bebeğiniz diğerlerini denemek istemeyebilir. Meyve pürelerinin cam rende ile hazırlanması vitamin değerinin kaybını önlediği gibi aynı zamanda ince pütürlere alışma olanağını da verir. Sebze püreleri ezilirken blender gibi tamamen pürüzsüz hazırlayan cihazlar yerine süzgeçten geçirme ya da çatalla ezme gibi yöntemler bebeğin yaşı da göz önüne alınarak seçilmelidir. Yoğurt normal inek sütü ile hazırlanabilir.

5-6 Aylık Bebek Neler Yiyebilir?

Sabah uyanınca: Anne sütü

Kuşluk: 1-2 kaşık meyve püresi

Öğle: Sebze püresi veya çorbası 2-3 tatlı kaşığından başlayarak 150-200 gr'a kadar alabildiği kadar verilir.

İkindi: Anne sütü

Akşam: Anne sütü ile doyamayan bebeklere pirinçli/irmikli kaşık mamaları ya da pirinç unu ve devam maması ile yapılmış muhallebi verilebilir.

Gece: Anne sütü

7-9 Aylık Bebek İçin Örnek Menü:

Kahvaltı:

Anne sütü veya devam maması (150 ml'nin uygun bir kısmı ile aşağıdakiler ezilir, kalanı ayrıca içirilir)

1 dilim ekmek veya 3-4 tane bisküvi

1 tatlı kaşığı tuzu azaltılmış peynir

Gün aşırı 1 yumurta sarısı (1/8 ile başlanarak alıştırılır)

1 tatlı kaşığı reçel veya pekmez

Öğle:

1 kase etli sebze püresi veya 1 adet kabak dolma

Yarım kase yoğurt (100 ml)

1 dilim ekmek

İkindi:

1 kase yoğurt (150-200 mİ)

1 küçük meyve püresi (elma₇ şeftali, muz, kayısı vs)

Akşam:

1 kase kaşık maması veya devam sütü ve pirinç unuyla yapılmış muhallebi (200 ml) veya tarhana çorbası (200 ml)

12 Aylık Bebek İçin Örnek Menü:

Kahvaltı:

İnek sütü (pastörize) veya devam maması (150-200 mİ)

1 kibrit kutusu peynir veya 1 yumurta (gün aşırı)

1 tatlı kaşığı reçel veya pekmez veya bal

1 -2 adet az tuzlu zeytin

1-2 adet ince dilim ekmek

1 -2 dilim domates, salatalık veya diğer mevsim meyvelerinden

Öğle:

1 kase terbiyeli veya ızgara köfte idilim ekmek

Veya,

1 kase kıymalı sebze püresi (kıymalı dolma içleri, terbiyeli ya da sebzeli köfteler, sebzeli tavuk ya da balık, kurubaklagil püreleri)

1-2 yemek kaşığı bulgur pilavı

1 çay bardağı taze sıkılmış meyve suyu veya su

İkindi:

1 kase yoğurt (150-200 mİ) veya

Evde yap©lm©™ 1 dilim kek

1 küçük boy meyve veya püresi

Akşam:

2-3 yemek kaşığı tavuklu sebze yemeği,

1 dilim ekmek veya 1 kase yayla çorbası (nohutlu, havuçlu, pirinçli)

Sık sorulan sorular

Bebeğime su vermeli miyim?

Sadece anne sütü ile beslenen bebeğin suya ihtiyacı yoktur, ek gıdalara başlandıktan sonra öğünlerden sonra hem ağız içini temizlemesi hem de sindirime yardımı açısından kaşıkla 4-5 kaşık verebilirsiniz. Ancak gıdalara bağlı kabızlık sorunu yaşanıyorsa, çok sıcak iklimlerde veya çocuk ateşli iken vücuttaki su kaybı artacağından verilen su mikrarı artırılabilir.

Yiyeceklerini hazırlarken tuz, şeker, salça, baharat koyabilir miyim?

Bir yaşına kadar yiyeceklerine tuz, şeker, baharat koymamalıyız. 9. aydan sonra aile sofrasından seçilen az tuzlu, baharatsız gıdalardan tattırabilirsiniz.

Çalışmaya başlayacağım, sütümü nasıl sağıp saklayabilirim?

Bebeğinizi evden çıkmadan emzirin, bebeğiniz evde 3-4 saatte bir beslenirken siz de aynı saatlerde işyerinizde sütünüzü sağıp buzdolabında muhafaza ederek soğuk olarak eve götürebilirsiniz. Sütünüz oda ısısında 4-6 saat, buzdolabının alt kısmında 24 saat, buzluk kısmında ise 3 ay tazeliğini korur. Sütünüzü tarihlendirerek en eskiden yeniye doğru kullanabilirsiniz. Siz eve ulaşmadan 2-3 saat önce bebeğiniz beslenip sizi aç beklemesi sağlanırsa eve geldiğinizde emzirmek kolaylaşacaktır.

Bebeğime her öğünde ne kadar vermeliyim?

Bunun standart ölçüsü yoktur. Bebeğin boyutları ve metabolizma hızı ile de değişebilir. Bebeğinizin büyümesi normal sınırlarda ise bebeğiniz her öğünde kendine yetecek kadar besin almaktadır. Ek gıdalara başlama aşamasında ilk 2-3 ay haien ana öğün anne sütüdür, ek gıdalar yavaş artırılır. Öğünde tam doza ulaştığında ortalama bir öğün 150-200 gr olacaktır.

Bebeğime et ve et ürünleri ne zaman vermeliyim?

Bebeğiniz 7 aylık olduğunda çorbalarına yağsız dana eti iki defa çekilmiş olarak bir kaseye bir yemek kaşığı orantısında konmaya başlanır. 1-2 ay sonrada balık ve tavuk eti vermeye başlanabilir. Üst ve alt dişleri çıktıktan sonra köfte şeklinde verilebilir.

Nasıl hazırlanır ?

Meyve suları: Bebeğinize ilk başlayacağınız ek gıda meyve sularıdır. Genelde mevsimin doğal meyvelerini cam rendede rendeleyerek fazla posasını süzüp verebilirsiniz. ¡kİ emzirme arasında saat 10:00 -11:00 arası verebilirsiniz. Miktarı bebeğin alabildiği kadardır ama genelde 50-100 mİ arası alabilirler. Çilek, portakal, mandalinayı 1 yaşından sonra verebilirsiniz. Kışın elma, armut, havuç; yazın ek olarak kayısı, şeftali verebilirsiniz. Kuru kayısı haşlanıp ezilerek kış aylarında da verilebilir. Başlangıçta meyveleri tek tek vererek denemek doğru olur. Herhangi bir yan etki (ishal, kabızlık, deride kızarıklık, kusma) olmazsa denenmiş meyveleri karışımlar şeklinde verebilirsiniz.Meyve sularına başladıktan sonra 15 gün içinde posalı olarak vermeye alıştırmalısınız.

Yoğurt: Ev yapımı yoğurt tercih edilmelidir. Yoğurt yapmak için kaynatılmış taze süt ya da günlük pastörize süt kullanabilirsiniz. Maya olarak yoğurt ya da kefir kullanılabilir. Kaynatılıp soğutulmuş 100 cc kadar süte 1 çay kaşığı yoğurt/mayası katılır, üstü örtülerek 3-4 saat bekletilir.

Kaşık maması/muhallebi: Evde devam maması, pirinç unu ve suyla kendiniz pişirebilirsiniz. Ayrıca hazır pirinçli kaşık mamaları da muhallebi olarak yedirilebilir. İnek sütü 1 yaşına kadar kullanılmaz.

Pirinç unu muhallebesi: 1 su bardağı su, 3 tatlı kaşığı pirinç unu ve 1 tatlı kaşığı şeker karıştırılarak pişirilir, ocaktan alınıp karıştırarak soğutulurken 5-6 ölçek devam maması katılıp hazırlanır. Önceleri daha sıvı yapılan mamanın kıvamı gittikçe artırılır.

Sabah kahvaltısı: Meyve-sebzeden sonra, 6-8 ayda başlanılır. Sabah uyandığında son emzirmeden iki saat sonra verebilirsiniz.

Yumurta sarısı: Kayısı kıvamında çeyrek olarak başlanır beş günde bir artırılıp 20. günde tam sarıya geçilir. Haftada 3-4 yumurta sarısına kadar verebilirsiniz.

Peynir: Orta yağlı beyaz peynir ince dilim kesilmiş şekilde suda 20-30 dk tuzunu kaybedecek şekilde bekletilip kullanılır. Pekmez, tereyağı veya zeytinyağı hazırladığınız miktara göre 1 çayı / tatlı kaşığı kadar eklenir.

Anne sütü, devam maması, süt bazlı kaşık maması, su veya ıhlamur gibi bitki çayları ile bebe bisküvisi 2-3 adet veya 1 dilim ekmeği karıştırabilirsiniz.

Ekleneceklerin oranı bebeğinizin yiyebildiği miktara göre artırılabilir. Sabah kahvaltısında bir yaşına kadar reçel, krem çikolatalar, şeker verilmemelidir.

Sebze çorbası: 6. aydan sonra verilebilir. Mevsime göre havuç ya da kabak gibi bir sebze haşlanarak, buharda ya da düdüklü tencerede pişirilir, 1 tatlı kaşığı zeytinyağı eklenebilir. Blender ya da rondo kullanılmadan ezilerek püre veya çorba kıvamına getirilir. Üç gün arayla yeni bir sebze daha ilave edilerek sebze karışımı oluşturulur. Sebzeler mevsime göre seçilir. Sindirimin olgunlaşmasına göre sıra oluşturulacak olursa kabak, balkabağı, havuç, semizotu, ıspanak, brokoli, fasulye, patates, pancar, pırasa, soğan, karnıbahar, lahana sayılabilir. Çorba iki günlük hazırlanabilir. İrmik veya pirinç 6. ve 7., kırmızı mercimek 8. ve 9. aydan itibaren eklenebilir. 7. aydan itibaren iki defa çekilmiş dana kıymayı 1 kaseye 1 yemek kaşığı orantısında ekleyebilirsiniz. Bazı günler kendiniz İçin hazırladığınız ev yapımı tarhana çorbası, yayla çorbası verebilirsiniz. İlk bir yılda çorbalarına tuz, biber, domates, patlıcan, baharatlar eklemeyiniz.